Rusya-Ukrayna müzakerelerinde 'en anlamlı ilerleme': İstanbul toplantısı

Ukrayna tarafsız statüye sahip olma, askeri bloklara katılmama karşısında uluslararası güvenlik garantisi ve Rusya'dan AB üyeliğine karşı çıkmamasını istedi.

GÜNDEM 30.03.2022, 13:48
11
Rusya-Ukrayna müzakerelerinde 'en anlamlı ilerleme': İstanbul toplantısı
İstanbul

Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, 29 Mart’ta Rusya-Ukrayna müzakere heyetleri arasında İstanbul'da yapılan görüşmeyi AA Analiz için kaleme aldı.

***

Rusların "özel operasyon" olarak adlandırdıkları, hatta "savaş" kelimesinin kullanımını yasakladıkları, Ukrayna ve Batı’nın ise Balkanlar’daki savaşları görmezden gelerek "Soğuk Savaş sonrasında Avrupa’daki ilk savaş" olarak adlandırdıkları Ukrayna krizi bir ayını geride bıraktı.

Bu süreçte yaşananlar her iki taraftan da ölüm ve göçlere sebep olduğu gibi Finlandiya’dan Japonya’ya, Kanada’dan Bosna’ya kadar dünyanın dört bir tarafında, ekonomiden savunmaya, güvenlikten enerjiye çok farklı alanlarda önemli değişikliklere sebep oldu. Son yıllarda krize giren uluslararası örgütler ikinci baharını yaşamaya başlarken Avrupa ve genel olarak tüm dünyada yeni bloklaşmalar oluştu. Doğal gaz boru hatlarının güzergahlarının değişimi uzun zamandır gündemdeyken önümüzdeki yıllarda bu yönde ilk adımların atılacağı kesinleşti. Gıda sorununun da yeni bir boyut kazanması gündemde. Artık tüm dünyayı ilgilendirdiği anlaşılan savaşta “insani dramlara” yaklaşımlarda uygulanan çifte standart da gün yüzüne çıkmış oldu.

Neden Türkiye?

Dünya büyük değişikliklere sahne olurken ülkelerin bir kısmı durumdan istifade ederek kendi sorunlarını çözmeye çalışıyor. Polonya, II. Dünya Savaşı’na kadar sahip olduğu Ukrayna’nın batısına barış gücü gönderilmesi çabası içindeyken, Japonya ve Rusya ile ilişkilerini kesmesine rağmen Kuril Adaları sorununu çözmek istiyor. Ülkelerin ancak küçük bir kısmı samimi şekilde barışın tesisi için çaba sarf ediyor. Bunların başında da şüphesiz Türkiye geliyor. Bundan dolayıdır ki 10 Mart’ta iki ülkenin dışişleri bakanlarının görüşmesi de, 29 Mart’taki görüşme de Türkiye’de gerçekleşti.

Barışın önündeki bu iki önemli faktöre rağmen taraflar arasında görüşmeler devam edecektir. Öyle anlaşılıyor ki bu süreçte Türkiye’ye yine önemli bir görev düşüyor. Ateşkesin ardından barışın bir an önce sağlanması için görüşmelerin Türkiye’de devam etmesinin önemi büyük.

Ankara baştan beri tarafları barıştırmaya ve krizi yatıştırmaya çalışan son derece dengeli bir siyaset izledi. Türk yetkililer yıllardır Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü savunduklarını dile getiriyorlar. Hem bu husus hem de Ukrayna ile askeri alanda geliştirilen iş birliği belki Moskova’yı rahatsız ediyor. Ancak Rusya ile geliştirilen çok yönlü iş birliğine zarar vermiyor. Zira Rusya ile Türkiye arasında çok yönlü gelişen iş birliği her iki ülkenin de çıkarına. Yine Ankara, Rusya için hava sahasını kapatmayan ve yaptırım uygulamayan nadir ülkelerden biri. Türkiye’nin bu yaklaşımı aslında Rusya’nın dış dünya ile bağlantısının devam ettirilmesini de sağlıyor. Diğer bir deyişle Türkiye, Rusya için bu günlerde dünyaya açılan kapı niteliğinde. Zira Çin ve İran başta olmak üzere Rusya’nın münasebetlerini devam ettirdiği diğer ülkelerin “dış dünya” ile bağlantıları pek yok.

29 Mart’ta İstanbul’da yapılan ve üç saatten fazla süren görüşme, bölgede barışın tesisi bakımından önemli. Zira görüşme yeni bir sürecin başlangıcını teşkil etti.

Moskova şüphesiz, NATO üyesi Türkiye’nin tüm baskılara rağmen yaptırımlara katılmamasını ve bağımsız bir siyaset izlemesini de oldukça olumlu karşılıyor. Dolayısıyla Türkiye’nin tarafsız ve barıştan yana tutumu, her iki tarafın da gözünden kaçmıyor ve Türkiye, ateşkes ve barışın sağlanabileceği en uygun yer olarak görülüyor. Nitekim bu süreçte İsviçre, Belarus, İsrail gibi ülkeler de arabuluculuk teklifinde bulunmalarına rağmen Moskova ile Kiev bu tekliflere olumlu bakmadı.

"En anlamlı ilerleme"

29 Mart’ta İstanbul’da yapılan ve üç saatten fazla süren görüşme, bölgede barışın tesisi bakımından önemli. Zira görüşme yeni bir sürecin başlangıcını teşkil etti. Tarafların Antalya’daki görüşmeden çok geçmeden yeniden Türkiye’de bir araya gelmeye karar vermeleri, toplantının açılışını bizzat Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yapması, tarafların sürekli sonuç alınamayacağı takdirde bir araya gelmenin anlamının olmadığını dile getirmesi, Rusya’nın istediği sonucu planladığı sürede alamaması, Ukrayna’nın ise güvendiği desteği Batı’dan görememesi gibi faktörler, İstanbul’daki görüşmeden somut bazı sonuçların çıkacağına işaret ediyordu. Nitekim Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da belirttiği gibi müzakerelerin başladığı andan itibaren en anlamlı ilerleme, İstanbul toplantısında kaydedildi.

Görüşme sonrasında yapılan açıklamaya göre, toplantıda Ukrayna tarafı Rusya’ya yazılı teklifte bulundu. Ukrayna tarafsız statüye sahip olma ve askeri bloklara katılmama karşısında kendisine uluslararası güvenlik garantisinin verilmesini istedi. Yine Ukrayna yetkilileri, ülkede yabancı ülkelerin askeri üs barındırmayacağını garanti verirken Rusya’dan da Ukrayna’nın AB üyeliğine karşı çıkmamasını istedi. Ayrıca Kırım konusundaki görüşmelere kesin ateşkesten sonra başlanması ve 15 yıla yayılması, Donetsk ve Luhansk konularında ise anlaşmanın devlet başkanları arasında gerçekleştirilecek zirvede sağlanması teklif edildi. Tarafların mutabık kalacağı anlaşma metni, ayrıca Ukrayna halkının onayına da sunulacak.

Rus yetkililer, Ukrayna’nın bu teklifini yapıcı bir adım olarak değerlendirerek bunu olumlu karşıladı ve karşılığında da Kiev ve Çernigiv yönünde askeri faaliyetleri azaltacaklarını açıkladılar. Yine dışişleri bakanlarının anlaşmayı imzalamaya hazır hale getirdiklerinde Putin-Zelenskiy görüşmesinin de gerçekleştirilebileceği açıklandı. Tüm bunların hayata geçmesi şüphesiz zaman alacak. Zira Rus yetkililer, Ukrayna’nın bu tekliflerini Rusya Devlet Başkanı’na sunacak ve Moskova, resmi cevabını ancak daha sonra verecek.

Barışın önündeki iki önemli engel

Açıklamalardan anlaşılacağı üzere taraflar karşılıklı tavizlere hazırlar. Ancak anlaşmanın çok kolay olmayacağını da söylemek gerekiyor. Zira Ukrayna’nın teklifleri Rusya’da “olumlu” karşılansa da Kremlin’in bu saatten sonra Kırım, Luhansk ve Donetsk’ten vazgeçmesi mümkün görünmüyor. Hatta bu günlerde Luhansk ve Donetskli yetkililer, Rusya’ya katılma ihtimali konusunu gündeme getiriyor. Dolayısıyla Ukrayna yetkililerinin Rus tarafına ilettikleri teklifte Kırım konusunun çözümünün 15 yıla yayılması, Luhansk ve Donetsk meselelerinin de biraz ertelenmesi (daha sonra başkanların ele alması) en azından ateşkesin sağlanması açısından önemli. Kaldı ki Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy de tüm anlaşma metnini referandumda oylamaya sunarak sorumluluğu Ukrayna halkı ile paylaşmak istiyor.

Görüşmelerin bundan sonraki seyrini etkileyecek ikinci önemli konu ise Batı ülkelerinin yaklaşımı. Ukrayna’ya bu kadar askeri yardım yapan ve Rusya ile bütün alanlardaki bağları koparan, hatta Rusya’ya uyguladığı yaptırımlardan kendisi de büyük zarar gören Batı, Slav kardeşlerin barışmasını ister mi? Vladimir Putin için ağır suçlamalarda bulunan ABD Başkanı Biden, nasıl garantör ülke olacak? Kremlin bunu kabul edecek mi? Tüm bunların cevapları, Kremlin’den gelecek açıklama ve sonrasında Batılı ülkelerin sergileyeceği tavırla verilecektir.

Barışın önündeki bu iki önemli faktöre rağmen taraflar arasında görüşmeler devam edecektir. Öyle anlaşılıyor ki bu süreçte Türkiye’ye yine önemli bir görev düşüyor. Ateşkesin ardından barışın bir an önce sağlanması için görüşmelerin Türkiye’de devam etmesinin önemi büyük. Aynı şekilde Ukrayna yetkililerinin Rus tarafına verdikleri listede garantör ülkeler arasında Türkiye’nin olması mühim. Kaldı ki Ankara, Antalya’daki görüşme sonrasında yalnızca Rusya ile Ukrayna arasında değil, Rusya ile Batı arasında da bir köprü haline gelmiş durumda. Nitekim Avrupa’da sorunun çözümü konusunda Türkiye’ye büyük ümitler bağlanıyor.

***

[Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesidir]

*Makalelerdeki fikirler, yazarına aittir ve Anadolu Ajansı'nın editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 29 Mart 2024
İmsak 05:18
Güneş 06:45
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:32
Yatsı 20:54
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13