ABD-Çin ilişkilerini rotasından çıkaran "fors majör": Yüksek irtifa balonu krizi

ABD hava sahasında tespit edilen Çin'e ait yüksek irtifa balonu, iki ülkenin aralarındaki rekabetin çatışmaya dönüşmesini önleyecek adımları ele almasının beklendiği bir dönemde yeni krize sebep oldu.

GÜNDEM 05.02.2023, 21:25
5
ABD-Çin ilişkilerini rotasından çıkaran "fors majör": Yüksek irtifa balonu krizi

ABD, istihbarat amaçlı olduğundan şüphelendiği balonu karasuları üzerinde vurarak düşürdü. Balonun sivil amaçlı ve meteorolojik araştırma için kullanıldığını savunan Çin ise düşürülmesini protesto etti.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın 5-6 Şubat'ta Pekin'e yapmayı planladığı ziyareti ertelemesine yol açan balon krizi, Washington'ın güç kullanma hamlesiyle tırmanmayı sürdürdü.

Çin'in hava aracının sivil amaçlı bir meteoroloji balonu olduğunu, hava şartları nedeniyle sürüklenerek rotasından çıktığını, kontrol kabiliyeti sınırlı olduğu için "zorlayıcı sebeplerle" ABD hava sahasına girdiğini açıklaması gerilimi gidermezken, iki ülke arasında güvensizliği gözler önüne serdi.

Son 72 saatte yaşanan gelişmeler, Soğuk Savaş yıllarında ABD ile Sovyetler Birliği arasında "U-2 Olayı" olarak bilinen casus uçak krizini hatırlatan bir seyir izledi. O dönemde, Amerikan ordusuna ait "Lockheed U-2" tipi casus uçağının Sovyetler Birliği toprakları üzerinde düşürülmesi ve pilotunun ele geçirilmesi, Sovyet-Amerikan ilişkilerinde bunalıma yol açarak Soğuk Savaş'ı şiddetlendiren olay olarak tarihe geçmişti.

Çin Dışişleri Bakanlığı, yaptığı yazılı açıklamada, yüksek irtifa balonunun vurularak düşürülmesini protesto ederek, "ABD tarafı güç kullanmakta ısrar ederek aşırı bir tepki verdi ve uluslararası kural ve teamülleri açıkça ihlal etti." ifadelerini kullandı.

ABD, "istihbarat balonu" olduğunu düşünüyor

ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), 2 Şubat'ta Çin'e ait olduğu iddia edilen yüksek irtifa istihbarat balonunun ABD ana kıtası üzerinde uçuş yaptığını ve Amerikan ordusunun balonu takip ettiğini açıkladı.

Balonun, Montana eyaletinde aralarında uzun menzilli füze depolarının olduğu bazı hassas askeri tesislerin üzerinden geçtiğini bildiren savunma yetkilileri, balonu, parçaların düşebileceği yerlerde güvenlik sorunu yaratabileceği için düşürmeyi tercih etmediklerini ancak müdahale seçeneğini saklı tuttuklarını vurguladı.

Yetkililer, ABD Başkanı Joe Biden'ın konuyla ilgili bilgilendirildiğini, Savunma Bakanı Llyod Austin'in üst düzey komutanlarla konuyu görüştüğünü kaydetti.

Çin'e ait istihbarat balonlarının, ABD hava sahasında tespit edilmesinin ilk olmadığını, son yıllarda benzerlerine rastlandığını ifade eden yetkililer, Pekin Büyükelçiliği kanalıyla Çinli muhataplarını sorunun ciddiyeti konusunda uyardıklarını bildirdi.

Çin'den "meteoroloji balonu" açıklaması

Çin sözcüleri, sonraki gün yaptıkları ilk açıklamalarda iddiaları doğrulamaktan veya yalanlamaktan kaçındı. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, Pekin'de düzenlenen olağan basın toplantısında, "Verileri toplamaya ve olayı doğrulamaya çalışıyoruz." dedi.

Sözcü Mao, "Çin, sorumlu bir ülke olarak uluslararası hukuka uygun hareket etmektedir. Hiçbir ülkenin egemenliğini ve hava sahasını ihlal etmeye niyetimiz yok. Umarız ilgili taraflar, meseleyi sakin kafayla ele alır." ifadelerini kullandı.

Ancak gün içinde Dışişleri Bakanı Blinken'ın sorun nedeniyle 5-6 Şubat'ta Pekin'e yapacağı ziyareti erteleyeceğine ilişkin duyumların ardından Bakanlık, gün içinde yeni yazılı açıklama yaparak balonun Çin'e ait olduğunu kabul etti.

Açıklamada, balonun Çin'e ait sivil bir hava aracı olduğu, meteorolojik araştırma için kullanıldığı, rüzgarlarla sürüklenerek yanlışlıkla ABD hava sahasına girdiği belirtildi.

Kendini kontrol kabiliyeti sınırlı olan hava aracının Batı rüzgarlarının sürüklemesiyle planlanan rotasından çıktığı kaydedilen açıklamada, "Çin tarafı, hava aracının niyet edilmeyen zorlayıcı sebeplerle ABD hava sahasına girmesinden üzüntü duymuştur." ifadelerine yer verildi.

Açıklamada, Çinli yetkililerin, "zorlayıcı sebeplerden" kaynaklanan beklenmedik sorunun çözülmesi için ABD tarafıyla yakın iletişimi sürdüreceği kaydedildi.

"Fors majör"

Çin Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, balonun ABD hava sahasına girmesinin niyet edilmediğini vurgulamak için 2 kez "fors majör" (zorlayıcı/mücbir sebepler) ifadesini kullanması dikkati çekti.

Sözleşme hukukunda, tarafların kendi iradeleri ve kontrolleri dışında oluşan şartlar altında anlaşmaların tek veya çift taraflı feshedilmesini gerektirecek zorlayıcı sebepleri açıklayan şartları ifade eden Fransızca kökenli "fors majör"; savaş, salgın, doğal afet gibi tarafların kontrolünde olmayan faktörleri tanımlamak için kullanılıyor.

Washington, açıklamadan tatmin olmadı

Çin'in ABD hava sahasında tespit edilen yüksek irtifalı balonunun bir meteoroloji balonu olduğu ve hava koşullarından ötürü sürüklendiği açıklaması, Pentagon'u tatmin etmedi.

Pentagon Sözcüsü Tuğgeneral Patrick Ryder, günlük basın toplantısında, "Çin'in açıklamasının farkındayız ancak bunun bir gözetleme balonu olduğunu biliyoruz." dedi.

Ryder, balonun 60 bin fit irtifada ABD'nin iç kesimleri üzerinde uçmaya devam ettiğini, ABD ile Kanada'nın ortak Kuzey Amerika Hava Savunma Komutanlığının (NORAD) aracı izlediğini ifade etti.

Balonun herhangi bir fiziksel tehdit teşkil etmediğini anlatan Tuğgeneral Ryder, aracın manevra kabiliyetine sahip olduğunu vurguladı.

Blinken'ın ziyareti ertelendi

ABD Dışişleri Bakanlığı, Çin'e ait "gözetleme balonunun" ABD hava sahasında tespit edilmesinin ardından Bakan Blinken'ın 5-6 Şubat'ta Pekin'de yapmayı planladığı ziyaretin iptal edildiğini bildirdi.

Dışişleri yetkilileri, Çin'in özür beyanını not ettiklerini ancak balonun hava sahasında bulunmasının ABD'nin egemenliğini ve uluslararası hukuku ihlal ettiğini belirterek, kurumlar arasında ve Kongre ile yapılan istişareler sonucunda Blinken'ın Çin'e seyahat etmesi için koşulların uygun olmadığı sonucuna varıldığını aktardı.

Yetkililer, Bakan Blinken ve Müsteşar Yardımcısı Wendy Sherman'ın ziyareti erteleme kararını Washington'daki üst düzey Çinli yetkililere ilettiğini kaydetti.

Blinken, Çin'in en kıdemli diplomatı konumundaki Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkezi Dış İlişkiler Komisyonu Direktörü Vang Yi ile telefon görüşmesinde, "Çin'e ait gözetleme balonunun hava sahasındaki varlığının ABD'nin egemenliğini ve uluslararası hukuku açıkça ihlal ettiğini" belirtti.

Planlanan görüşmelere zarar verdi

Blinken, görüşmede, Vang'a "Bu sorumsuzca bir eylemdir ve Çin'in tam da benim planlanan seyahatimden önce bu adımı atmaya karar vermesi, planladığımız kapsamlı görüşmelere zarar vermiştir." ifadelerini kullandı.

Görüşmeye ilişkin Çin tarafından yapılan açıklamada ise Vang'ın, "Çin ile ABD'nin beklenmedik durumlar karşısında farklılıklarını idare etmesi ve yanlış yargılardan kaçınması gerektiğini" dile getirdiği aktarıldı.

Blinken, Güney Koreli mevkidaşı Park Jin ile Washington'daki görüşmesinin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında, "Vang Yi'nin, Pekin'deki üst düzey dış politika yetkilisi olarak bunları doğrudan benden duyması önemliydi." dedi.

Balon krizinin Pekin'e ikili ilişkiler ve iki ülke halkının ortak kaygısı olan birçok konuyu kapsayacak seyahatinin amacının "altını oyduğunu" belirten Blinken, "Hava sahası bu şekilde ihlal edilmiş her ülkenin aynı yanıtını vereceğini düşünüyorum. Bu olay Çin'de olsaydı verilecek tepkiyi hayal edebiliyorum." diye konuştu.

Koşullar izin verdiğinde Pekin'i ziyaret etmeyi planladığını, ABD'nin balon krizine ve diğer sorunları tartışmak için Çin ile iletişim hatlarını açık tutmayı istediğini vurgulayan Blinken, şunları kaydetti:

"İlk adım, bu istihbarat varlığını hava sahamızdan çıkarmak olacak, şu anda buna odaklanmış durumdayız. Dünya, ABD ve Çin'in ilişkilerini makul şekilde yürütmesini istiyor. Biz, bu sorumluluğa uygun hareket edeceğiz. Çin'deki muhataplarımızın da aynısını yapacağını umuyoruz."

"İcabına bakacağız"

ABD Başkanı Joe Biden da hava sahasındaki Çin balonuna ilişkin ilk açıklamasında, "İcabına bakacağız." ifadesini kullandı.

Biden'ın sözlerinin ardından balonun düşürülmesi için hazırlıklar yapılmaya başlandı.

ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA), "Savunma Bakanlığı'nın güvenlik çabalarını destelemek için" Kuzey ve Güney Carolina eyaletlerindeki üç havaalanından kalkış ve varış seferlerini durdurdu.

FAA ayrıca Kuzey ve Güney Carolina kıyı şeridi üzerindeki hava sahasının da uçuşa kapatıldığını duyurdu.

ABD semalarındaki Çin "casus balonu", Amerikan karasularında Atlantik okyanusu üzerine çıktığında Amerikan ordusuna ait jet uçaklar tarafından vurularak düşürüldü.

ABD basınında yer alan haberlerde F-22 savaş uçağından ateşlenen "AIM-9X Sidewinder" tipi füzenin balonu vurduğu bildirildi. Vurulan balonun havada patladığını ve balona bağlı donanımların düştüğünü gösteren videolar sosyal medyada yayıldı.

Düşürme için uygun zamanı beklediler

ABD Başkanı Joe Biden, 1 Şubat'ta balonun varlığıyla ilgili ilk kez bilgilendirildiğinde, mümkün olan en kısa sürede düşürülmesi için talimat verdiğini ancak kimseye zarar vermemek için uygun zamanı beklediklerini söyledi.

"(1 Şubat'ta) balonla ilgili bilgilendirildiğimde, ABD Savunma Bakanlığına (Pentagon) onu mümkün olan en kısa sürede düşürmeleri talimatını verdim." diyen Biden, balon anakara üzerindeyken kimseye zarar vermemek için Savunma Bakanlığının "en iyi zamanı" beklediğini, bunun da balonun Atlantik kıyısında ABD'nin 12 millik karasuları sınırları içerisinde uçtuğu an olduğu belirtti.

Savunma Bakanı Austin de yaptığı açıklamada, "Çin tarafından ABD anakarasındaki stratejik bölgeleri gözetlemek amacıyla kullanılan balon, ABD karasularının üzerine düşürüldü." ifadesini kullandı.

"Üç okul servisi otobüsü büyüklüğünde" olduğu ve 60 bin fit yükseklikte uçtuğu belirtilen balondan geriye kalan enkazın toplanması çalışmalarının devam ettiği bildirildi.

Çin, balonun düşürülmesini protesto etti

Çin, ABD'nin istihbarat amaçlı olduğundan şüphelendiği Çin'e ait yüksek irtifa balonunu düşürmesini protesto etti.

Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, "Çin, ABD'nin sivil insansız hava aracına güç kullanması karşısında derin hoşnutsuzluk içindedir ve saldırıyı protesto etmektedir." ifadelerine yer verildi.

Çin tarafının, Washington'ı, hava aracının sivil amaçlı olduğu, zorlayıcı sebeplerle Amerikan hava sahasına girmesinin tamamen tesadüf eseri olduğu konusunda bilgilendirdiği ve meselenin sakin, profesyonel ve itidalli şekilde ele alınmasını açıkça talep ettiği vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi:

"ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü, balonun yerdeki personele askeri veya fiziksel tehdit oluşturmadığını söyledi. Bu şartlar altında, ABD tarafı güç kullanmakta ısrar ederek aşırı bir tepki verdi ve uluslararası kural ve teamülleri açıkça ihlal etti."

Açıklamada, Çin'in, olaydan zarar gören şirket ve kurumlarının meşru haklarını ve çıkarlarını koruyacağı ve gerekli tepkileri verme hakkını saklı tuttuğu belirtildi.

Krizin iki ülke arasındaki jeo-stratejik ve ekonomik rekabetten kaynaklanan gerilimleri daha fazla derinleştireceği tahmin ediliyor.

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 29 Mart 2024
İmsak 05:18
Güneş 06:45
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:32
Yatsı 20:54
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
GazetelerTümü